- 17 Φεβ 2020, 00:10
#628125
Συνήθως εδώ πέρα γράφουμε για πράγματα ή συμβάντα που είναι έξω από το συνηθισμένο. Πράγματα που είναι οι εξαιρέσεις, συνήθως δημιουργίες κάποιων ανθρώπων που σκέφτονται έξω από τα συνηθισμένα και πιθανώς έχουν και μία δόση "τρέλας" εντός ή εκτός εισαγωγικών. Αυτή τη φορά θα μιλήσουμε για κάτι που ήταν η καθημερινότητα σε ένα τεράστιο κομμάτι της Ευρώπης για αιώνες, σχεδόν χίλια χρόνια. Για κάτι που επηρέασε τον κόσμο μας τόσο πολύ, που χωρίς αυτό πολλά πράγματα που έχουμε ως δεδομένα σήμερα πιθανώς δεν θα υπήρχαν. Αλλά, κάτι που αν το εξετάσεις λίγο πιο προσεχτικά θα διαπιστώσεις πως είναι τόσο ιδιαίτερο, που αξίζει να περιληφθεί στα περίεργα του κόσμου τούτου...
Μιλάω φυσικά για την
Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ένα ... κράτος (;
) που, όπως είπε ο Βολταίρος δεν ήταν ούτε Αγία, ούτε Ρωμαϊκή, αλλά ούτε και Αυτοκρατορία...
Και συμφωνώ απολύτως με τον Βολταίρο εδώ... Το ποστ θα είναι μεγάλο και θα έχει και μερικές εικόνες, προειδοποιώ...
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή λοιπόν... Στα 800μΧ, η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία έχει καταρρεύσει στη Δυτική Ευρώπη εδώ και πάνω από 300 χρόνια και τα εδάφη που κατείχε έχουν μοιραστεί σε διάφορα "βαρβαρικά" βασίλεια. Στην Ανατολική άκρη της Μεσογείου φυσικά, η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία συνεχίζει να υπάρχει και να είναι υγιέστατη, αλλά ας μην τα μπλέξουμε... κι άλλο...
Στα 800μΧ λοιπόν, η Δυτική Ευρώπη είναι κάπως έτσι πολιτικά:
Τα εδάφη με αποχρώσεις του πράσινου, συν τα άσπρα αποτελούν ουσιαστικά την αυτοκρατορία ενός "βάρβαρου" βασιλιά, του Φράγκου Καρόλου, που έμεινε στην ιστορία ως "Μέγας" (Magnus), δηλαδή του Καρλομάγνου. Οι πιο παρατηρητικοί θα παρατηρήσετε πως η Ρώμη δεν ανήκει στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία (που πλέον είναι στην Ανατολική Μεσόγειο), αλλά στο βασίλειο του Καρλομάγνου. Και αυτό δεν έγινε τυχαία, καθώς ο πάπας τις τελευταίες δεκαετίες εξαρτιόταν από τους ισχυρούς στρατιωτικά Φράγκους για προστασία. Και τα Χριστούγεννα του 800, κατά τη διάρκεια της λειτουργίας, έστεψε τον Καρλομάγνο Ρωμαίο Αυτοκράτορα (Αύγουστο συγκεκριμένα), χωρίς ο ίδιος να το ξέρει (υποτίθεται, αυτό το σημείο δεν είναι ξεκάθαρο). Και αυτή ήταν η πρώτη φορά που υπήρξε κάποιος αυτοκράτορας στη Δύση από το 476μΧ. Κάτι που δεν έκατσε και πολύ καλά με την αυτοκράτειρα Ειρήνη στην Κωνσταντινούπολη, μιας και μπορούσε να υπάρχει μόνο ένας αυτοκράτορας στον κόσμο... Σε αυτό συμφωνούσαν και ο πάπας με τον Καρλομάγνο, καθώς κατ' αυτούς δεν υπήρχε αυτοκράτορας, αφού έπρεπε να είναι άντρας...
Σε κάθε περίπτωση, πέρα από την αναβίωση του θεσμού κατά κάποιον τρόπο, με την στέψη αυτή τέθηκε και ένα άλλο νομικό προηγούμενο: Ο αυτοκράτορας στέφεται από τον πάπα, πράγμα που σημαίνει πως εξαρτά τον τίτλο του και όση εξουσία του δίνει αυτός από τον πάπα. Κάτι ιδιαίτερα βολικό φυσικά για τον πάπα. Για τον ίδιο τον Καρλομάγνο δεν είχε ιδιαίτερη σημασία, μιας και ήταν ούτως ή άλλως μακράν ο πιο ισχυρός ηγεμόνας στη δύση. Με τον θάνατό του όμως, τα πράγματα αρχίζουν ν' αλλάζουν. Σύμφωνα με την παράδοση των Φράγκων, ο Καρλομάγνος διαίρεσε το βασίλειό του στα τρία, το δυτικό κομμάτι, που αργότερα έγινε η Γαλλία, το ανατολικό, που έγινε η Γερμανία και το μεσαίο που έγινε τμήμα της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και άλλων χωρών. Μετά από κάποιες γενιές ο τίτλος του αυτοκράτορα δεν χρησιμοποιούνταν ιδιαίτερα, ενώ το ανατολικό κομμάτι του βασιλείου των Φράγκων χώρισε τα τσανάκια του οριστικά με το δυτικό, ενώ και τα δύο ουσιαστικά απορρόφησαν το μεσαίο... Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον τίτλο του Ρωμαίου αυτοκράτορα ήταν στα 962, ο βασιλιάς της Γερμανίας, Όθων. Εκείνη την περίοδο, η Γερμανία ήταν το ισχυρότερο βασίλειο στην Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη, διαθέτοντας μία σχετικά ισχυρή κεντρική εξουσία, καταλαμβάνοντας μία τεράστια έκταση και φυσικά κατέχοντας έναν πανίσχυρο για τα δεδομένα της εποχής στρατό. Το βασίλειο εκτείνονταν από τη Βαλτική, μέχρι την Κεντρική Ιταλία και περιλάμβανε διάφορα βασίλεια, των οποίων ο βασιλιάς ήταν ο Όθων.
Ο Όθων λοιπόν, αφού εξασφάλισε τον θρόνο του στη Γερμανία, έβαλε τον πάπα να τον στέψει όχι Αύγουστο, αλλά Ρωμαίο Αυτοκράτορα. Ο τίτλος όμως δεν ήταν κληρονομικός και ο κάθε Ρωμαίος αυτοκράτορας έπρεπε όχι μόνο να εξασφαλίζει τον θρόνο του, αλλά και την εύνοια του πάπα (ή την ανάγκη του ή να τον "πείθει") για να στεφθεί ως Ρωμαίος αυτοκράτορας. Ένας τίτλος που δεν είχε ιδιαίτερη σημασία πρακτικά, αλλά έδινε τεράστιο κύρος και κατά κάποιον τρόπο "εξύψωνε" τον κάτοχό του πάνω από απλούς βασιλείς... Και η αλήθεια είναι πως η αυτοκρατορία ήταν, μαζί με τον πάπα, ίσως ο πιο βασικός θεσμός στην Ευρώπη της εποχής.
Η Γαλλία εκείνη την εποχή από την άλλη ήταν ένα δυνατό βασίλειο με αδύναμους βασιλείς... Για παράδειγμα, στα 987 οι ευγενείς εξέλεξαν ως βασιλιά της χώρας τον Hugh Capet, όχι επειδή ήταν ο ισχυρότερος και ο ικανότερος, αλλά επειδή ήταν ο πιο αδύναμος...
Οι κτήσεις το βασιλιά είναι αυτές που φαίνονται στον παρακάτω χάρτη του βασιλείου εκείνη την εποχή με μπλε χρώμα:
Αν ο βασιλιάς ταξίδευε εκτός των προσωπικών του κτήσεων κινδύνευε να απαχθεί για λύτρα, πιθανώς και να δολοφονηθεί, αν ο τοπικός δούκας είχε συμφέρον να κάνει κάτι τέτοιο... Μάλιστα, πριν και κατά τον Εκατονταετή Πόλεμο (που ονομάστηκε έτσι επειδή διήρκεσε 116 χρόνια...
άτιμοι ιστορικοί), ο βασιλιάς της Αγγλίας κατείχε περισσότερες εκτάσεις εντός της Γαλλίας απ' ότι ο βασιλιάς της Γαλλίας...
ΑΛΛΑ, οι δύο χώρες ακολούθησαν εκ διαμέτρου αντίθετη πορεία. Η Γαλλία ευτύχησε να έχει κάποιους παράγοντες που την βοήθησαν. Πρώτον, δεν είχε προβλήματα διαδοχής, μιας και το αξίωμα του βασιλιά ήταν κληρονομικό από πατέρα σε γιό και για κάποιους αιώνες όλοι οι βασιλείς είχαν γιους. Επιπλέον, το ότι ο βασιλιάς ήταν αδύναμος στην αρχή σήμαινε πως μπορούσε σιγά σιγά να ενισχύει την εξουσία του, παίζοντας τα συμφέροντα του ενός ισχυρού δούκα εναντίον του άλλου, ανάλογα με την κατάσταση. Από την άλλη, στη Γερμανία, το αξίωμα ακόμα και του βασιλιά δεν ήταν κληρονομικό και οι βασιλείς εκλέγονταν από τους ευγενείς. Έτσι, κάθε φορά, αναγκάζονταν να παραχωρούν όλο και περισσότερα προνόμια σε αυτούς. Επιπλέον, ακόμα και όταν δεν συνέβαινε αυτό, πολλοί ευγενείς δεσμεύονταν για υποταγή σε συγκεκριμένο πρόσωπο. Όχι στον θεσμό του βασιλιά, αλλά ΣΤΟΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ βασιλιά. Δηλαδή, ο κάθε βασιλιάς έπρεπε να κερδίζει (συνήθως με αιματηρούς πολέμους) την υποταγή των ευγενών του. Και αυτοί οι πόλεμοι ήθελαν συμμάχους (άλλους ευγενείς, που έπαιρναν το κατιτίς τους σε αντάλλαγμα) και χρήματα, που παρείχαν οι ευγενείς (προφανώς και πάλι με ανταλλάγματα). Έτσι, αφενός οι ισχυροί δούκες και διάφοροι άλλοι ευγενείς γίνονταν όλο και πιο ισχυροί, ενώ από την άλλη οι αυτοκράτορες είχαν κίνητρο να διασπούν τα διάφορα δουκάτα και φέουδα σε όλο και μικρότερα κομμάτια, τα οποία έδιναν σε δικούς τους ανθρώπους, για να μειώσουν τη δύναμη των διαφόρων ευγενών. Επίσης, σταδιακά το αξίωμα του βασιλιά της Γερμανίας εγκαταλείφθηκε και συγχωνεύθηκε ουσιαστικά με το αξίωμα του Ρωμαίου αυτοκράτορα. Ο οποίος εκλέγονταν από τους Εκλέκτορες της αυτοκρατορίας, μία κλειστή κάστα ευγενών, οι οποίοι είχαν προφανώς τεράστια δύναμη, μιας και ο κάθε αυτοκράτορας έπρεπε να τους δωροδοκεί, με χρήματα και προνόμια, προκειμένου να αποσπάσει την ψήφο τους. Τα κριτήρια για να γίνει κάποιος εκλέκτορας άλλαζαν με το χρόνο, όπως και ο αριθμός τους. Κάποια στιγμή ήταν κάποιες δεκάδες, άλλες φορές ήταν 7. Κάποτε ήταν οι ηγεμόνες συγκεκριμένων περιοχών, άλλοτε όποιος κατείχε γη που δεν είχε άλλον ευγενή από πάνω του στο φεουδαρχικό σύστημα της εποχής, παρά μόνο τον αυτοκράτορα. Η ουσία είναι πάντως πως κάθε φορά, ο κάθε αυτοκράτορας, έπρεπε όχι μόνο να έχει τον πάπα με το μέρος του, αλλά και τους εκλέκτορες.
Σταδιακά λοιπόν, η Γερμανία διασπάστηκε σε άπειρα κρατίδια. Τα οποία είχαν έκταση από μερικά χωριά, μέχρι χώρες. Κάποιοι ηγεμόνες είχαν κτήσεις εντός της αυτοκρατορίας (πιθανώς να ήταν και εκλέκτορες), αλλά και εκτός της. Για παράδειγμα, ο εκλέκτορας του Βρανδεμβούργου κατείχε το μεγάλο μεν σε έκταση, αλλά σχετικά ανίσχυρο τότε Βρανδεμβούργο, το οποίο βρίσκονταν εντός της αυτοκρατορίας, αλλά και την ανατολική Πρωσία, η οποία ήταν εκτός της αυτοκρατορίας. Και επειδή θεωρητικά δεν μπορούσε να υπάρχει άλλος βασιλιάς εντός της αυτοκρατορίας εκτός από τον ίδιο τον αυτοκράτορα και τον βασιλιά της Βοημίας (που ήταν ο αυτοκράτορας), όταν ο εκλέκτορας του Βρανδεμβούργου αισθάνθηκε αρκετά ισχυρός για να αυτοανακυρυχθεί βασιλιάς, δεν αυτοαποκαλέστηκε (αρχικά τουλάχιστον) βασιλιάς του Βρανδεμβούργου, αλλά "Βασιλιάς ΕΝΤΟΣ της Πρωσίας". Δηλαδή ήταν μεν βασιλιάς στην Πρωσία, αλλά όχι όταν έβγαινε από αυτήν, αν πήγαινε πχ στο Βρανδεμβούργο...
Και, πιστέψτε με, αυτό ήταν σχετικά απλή περίπτωση...
Ο βασιλιάς της Πολωνίας για παράδειγμα σε κάποια φάση ήταν ο εκλέκτορας της Σαξωνίας, ο οποίος επίσης ήταν και βασιλιάς του δούκα της Πρωσίας, ο οποίος στην Πρωσία ήταν κατώτερος του βασιλιά της Πολωνίας (τότε η Πρωσία ήταν δουκάτο της Πολωνίας), αλλά εντός της αυτοκρατορίας ήταν και οι δύο ίσοι, μιας και ήταν και οι δύο εκλέκτορες. Και εντός της αυτοκρατορίας μπορεί τα συμφέροντά τους να ταυτίζονταν, αλλά στην Πολωνία να ήταν σε σύγκρουση...
Φεουδαρχία...
Κάνει τη ζωή μας δύσκολη ακόμα και σήμερα...
Και ενώ η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (που όπως είπαμε κατά τον Βολταίρο ονομάστηκε έτσι γιατί δεν ήταν ούτε Αγία, ούτε Ρωμαϊκή, ούτε και Αυτοκρατορία
) ήταν το προπύργιο του καθολικισμού, στον 16ο αιώνα, ένας καλόγερος τόλμησε να θυροκολλήσει μία σειρά από παράπονα κατά της Εκκλησίας σε μία πόλη της Γερμανίας, ξεκινώντας το κίνημα που έμελλε να ονομαστεί Προτεσταντισμός. Το οποίο, εκτός από την μεγάλη αναστάτωση που έφερε στην τάξη (λέμε τώρα) εντός της αυτοκρατορίας, οδήγησε στον Τριακονταετή Πόλεμο (που για μία φορά έχει ακριβές όνομα, μιας και διήρκεσε 30 χρόνια), ο οποίος με τη σειρά του έφερε την απόλυτη καταστροφή εντός της αυτοκρατορίας. Επί δεκαετίες στρατοί (κυρίως μισθοφορικοί και ξένοι) λυμαίνονταν την αυτοκρατορία, λεηλατώντας, σκοτώνοντας και γενικώς καταστρέφοντας τα πάντα. Ακόμα και σε περιόδους σχετικής ειρήνης, οι μισθοφόροι συνέχιζαν το έργο της λεηλασίας, μιας και... γιατί όχι; Ο πληθυσμός της αυτοκρατορίας μειώθηκε, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις κατά 25-30%, ενώ σε κάποιες περιοχές και πάνω από 50%. Φυσικά, πολλά κράτη εντός της αυτοκρατορίας πολεμούσαν το ένα το άλλο, συχνά και εναντίον της αυτοκρατορίας και συμμαχώντας με άλλες χώρες, το ξαναλέω ενάντια στην αυτοκρατορία που υποτίθεται πως ανήκαν.
ΑΛΛΑ, ο Τριακονταετής πόλεμος, πέρα από τον θάνατο και την καταστροφή, είχε και συνέπειες που είναι μαζί μας ακόμα και σήμερα. Η συνθήκη της Βεστφαλίας που τον τερμάτισε έθεσε τις βάσεις για τη σύγχρονη διπλωματία και το διεθνές δίκαιο. Στη συνθήκη αυτή υπάρχουν τα πρώτα ψήγματα του ορισμού της εθνικής κυριαρχίας και της ανεξιθρησκίας στη σύγχρονη εποχή, όπως επίσης και αυτού που σήμερα ονομάζουμε διεθνή διπλωματία. Το ότι οι στρατιές των αυτοκρατόρων (που πλέον ήταν σταθερά οι Αυστριακοί Αψβούργοι, οι οποίοι και παρέμειναν μέχρι το τέλος της στα 1806) κατέστρεψαν τεράστιες εκτάσεις στη Γερμανία έπαιξε το ρόλο του στον Γερμανικό εθνικισμό και στο ότι σήμερα έχουμε δύο Γερμανικά έθνη, τη Γερμανία και την Αυστρία. Από την άλλη, έθεσε οριστικό τέλος έστω και στην ψευδαίσθηση οποιασδήποτε ενότητας εντός της αυτοκρατορίας. Ο χάρτης της οποίας πλέον έγινε κάπως έτσι:
Αυτό το... πράγμα, περιέχει πάνω από 300 δουκάτα, κομητείες, ελεύθερες πόλεις, μαγκραβιάτα και δεν ξέρω 'γω τι άλλο, τα οποία όλα ήταν στην ουσία ανεξάρτητα κράτη, που μόνο τυπικά ήταν ενωμένα... Για να σας δώσω να καταλάβετε για τι πράγμα μιλάμε, το μεγαλύτερο κομμάτι του σημερινού Βελγίου ανήκε στον βασιλιά της Ισπανίας, που ήταν συγγενής με τον Ρωμαίο αυτοκράτορα (Αψβούργοι και οι δύο), ενώ η ένα τμήμα της Πομερανίας στα βόρεια ανήκε στη Σουηδία, όπως και το δουκάτο του Χόλστάιν ανήκε στον βασιλιά της Δανίας (όχι στη χώρα, αλλά ο δούκας του Χόλστάιν ήταν ο βασιλιάς της Δανίας
) και όλα αυτά ήταν εντός της αυτοκρατορίας.
Όπως είπα και πιο πάνω, ο Εκλέκτορας του Βρανδεμβούργου ήταν και δούκας της Πρωσίας, που σήμαινε πως ήταν ταυτόχρονα υποτελής στον αυτοκράτορα στη Βιέννη (για το Βρανδεμβούργο), αλλά και στον βασιλιά της Πολωνίας (για την Πρωσία).
Ο ίδιος ο αυτοκράτορας ήταν αρχιδούκας της Αυστρίας, βασιλιάς της Βοημίας, που ήταν εντός της αυτοκρατορίας, αλλά και κατείχε σημαντικά τμήματα του βασιλείου της Ουγγαρίας, που ήταν εκτός της αυτοκρατορίας...
Επίσης ήταν δούκας ή κάτι αντίστοιχο σε μερικές ακόμα κτήσεις...
Και το χειρότερο ήταν πως όλα αυτά τα κράτη και κρατίδια, ακόμα και αν είχαν τον ίδιο ηγεμόνα είχαν διαφορετικούς νόμους και έθιμα. Δηλαδή, ο αυτοκράτορας ως βασιλιάς της Βοημίας είχε διαφορετικές εξουσίες στην Βοημία απ' ότι είχε το ίδιο άτομο ως Αρχιδούκας της Αυστρίας ή ως Δούκας του Χέσεμε (μπορεί και να υπήρχε κάποιο πραγματικό κρατίδιο με τέτοιο όνομα μέσα σε αυτόν τον χαμό, ποιος ξέρει;;;
) και φυσικά είχε διαφορετικές εξουσίες ΣΤΑ ΙΔΙΑ τα κρατίδια ως αυτοκράτορας...
Και σχεδόν πάντα, όλα τα κράτη αυτά είχαν διαφορετικά νομίσματα, μέτρα και σταθμά...
Ήταν πιθανό, για ταξίδι μίας ημέρας κάποιος να περνούσε 2 ή και τρεις φορές σύνορα κρατών, πληρώνοντας πιθανώς και δασμούς, άσχετο με το ότι παίζει ο ηγεμόνας να ήταν ο ίδιος...
Και, ξαναλέω, κάποια κράτη είχαν έκταση μία πόλη και την τριγύρω της περιοχή ή μερικά χωριά.
Φυσικά, όλα αυτά τα κράτη είχαν διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ τους και οι διενέξεις (και οι πόλεμοι) δεν ήταν σπάνιες... Κάποιος έπρεπε να βάλει μία τάξη σε αυτό το χάος και αυτός ο κάποιος ήταν ο Ναπολέοντας. Στα 1806, έχοντας κατακτήσει τη μισή Ευρώπη ήρθε σε συμφωνία με τον (ηττημένο) αυτοκράτορα και με το
της διπλωματίας του ισχυρότερου στρατού, η αυτοκρατορία έπαψε να υφίσταται. Στη θέση της δημιουργήθηκαν κάποιες πιο χαλαρές συμμαχίες ή τελωνειακές ενώσεις κρατών, με τον αυτοκράτορα να διατηρεί τον τίτλο του, αλλά με εξουσία μόνο στα δικά του εδάφη, στην αυτοκρατορία των Αψβούργων, για να καταλήξουμε στα 1871 στη δημιουργία της Γερμανικής αυτοκρατορίας, χωρίς τα εδάφη των Αψβούργων. Έτσι λοιπόν, αυτό το πτώμα βγήκε από τη μιζέρια του. Επιτέλους...
Φυσικά, πέρασα πολλά πράγματα χωρίς καν να τ' αναφέρω, τις συγκρούσεις των αυτοκρατόρων με τους πάπες, την εμφάνιση και την εδραίωση των Αψβούργων ως μόνιμων αυτοκρατόρων, χωρίς καν να στέφονται από τους πάπες από ένα σημείο και μετά, τους άπειρους πολέμους εντός και εκτός της αυτοκρατορίας, το ότι η Ρώμη ήταν για πολλούς αιώνες εκτός της Αγίας
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
και πολλά άλλα... Αλλά δεν έχω το χρόνο να γράφω μέχρι το καλοκαίρι...
Αλλά, με όλες τις παραξενιές του και όλα τα άσχημά του, αυτό το ... πράγμα είχε ένα καλό. Ήταν κατά κάποιον τρόπο ένας πρόδρομος μίας ένωσης κρατών στην Ευρώπη. Έδειξε πως, παρόλους τους πολέμους και παρόλα τα αντίθετα συμφέροντα, πολλά κράτη μπορούν να ενωθούν γύρω από έναν σκοπό. Απέτυχε παταγωδώς βέβαια, ίσως ο σκοπός να μην ήταν αυτός που έπρεπε ή να μην ήταν σωστά ορισμένος. Ίσως να μην μπόρεσε να προσαρμοστεί στους καιρούς ή να μην ήθελε να προσαρμοστεί. Ίσως απλά να ήταν πριν της ώρας του. Θα μπορούσε η σημερινή Ευρώπη να πάρει μαθήματα από μία χιλιόχρονη αυτοκρατορία που δεν ήταν τίποτε απ' όσα έλεγε ο τίτλος της; Δεν ξέρω... μπορεί. Στο κάτω κάτω άντεξε χίλια χρόνια, κάτι θα έκανε σωστό...
Δεν ξέρω τι βέβαια...
Peugeot 206 1.6 110ps => not any more... bye bye...
Citroen C4 Picasso 1,8 => Η (Γουρου)Νίτσα => Πωλήθηκε!
MWB 320i Ε90 => Η μπεμπέκα